Henry Fonda

Henry Fonda (1905-1982) był amerykańskim aktorem teatralnym i filmowym, którego kariera rozciągała się na ponad pięć dekad. Uważany za jedną z największych ikon kina amerykańskiego, Fonda zagrał wiele niezapomnianych ról w filmach, które stały się klasykami w historii kinematografii.

Henry Jaynes Fonda urodził się 16 maja 1905 roku w Grand Island, Nebraska, w rodzinie o holenderskim, irlandzkim i angielskim pochodzeniu. Wychował się w tradycyjnej, protestanckiej rodzinie. Jego ojciec, William Fonda, był farmerem i handlowcem, zaś matka, Elma Herberta Fonda, była gospodynią domową.

Fonda zaczął swoją karierę aktorską na scenach teatralnych w Omaha, gdzie w 1925 roku zadebiutował w amatorskiej sztuce „You and I”. W 1928 roku przeniósł się do Nowego Jorku, gdzie dołączył do University Players Guild, grupy teatralnej złożonej z młodych aktorów. Pracował także jako model, aby zarobić na życie. W 1934 roku Fonda zadebiutował na Broadwayu w sztuce „The Farmer Takes a Wife”, która przyniosła mu pierwsze sukcesy i rozpoznawalność.

W 1935 roku Fonda przeniósł się do Hollywood, gdzie podpisał kontrakt z wytwórnią 20th Century Fox. Jego pierwszą rolą filmową był główny występ w adaptacji filmowej „The Farmer Takes a Wife” z tego samego roku. Wkrótce potem zagrał w „Trail of the Lonesome Pine” (1936), pierwszym filmie Technicolor osadzonym w scenerii Appalachian. Przełomowym filmem w karierze Fonda był „You Only Live Once” (1937) w reżyserii Fritza Langa, który przyniósł mu uznanie krytyków i zwrócił na niego uwagę szerokiej publiczności.

W 1940 roku Fonda zagrał jedną ze swoich najbardziej znanych ról, Toma Joada, w ekranizacji powieści Johna Steinbecka „Grona gniewu”, w reżyserii Johna Forda. Za tę rolę otrzymał swoją pierwszą nominację do Oscara. W kolejnych latach Fonda zagrał w wielu innych znakomitych filmach, takich jak „The Ox-Bow Incident” (1943), „My Darling Clementine” (1946) czy „Fort Apache” (1948), wszystkie w reżyserii Johna Forda.

W 1955 roku Henry Fonda zagrał jedną z najważniejszych ról w swojej karierze, Jurora nr 8 w filmie Sidneya Lumeta „Dwunastu gniewnych ludzi”. Film ten zyskał ogromne uznanie krytyki i publiczności, a rola Fondy stała się symbolem sprawiedliwości i moralności. W kolejnych latach Fonda kontynuował swoją karierę, występując w wielu innych cenionych filmach, takich jak „The Wrong Man” (1956) w reżyserii Alfreda Hitchcocka, „War and Peace” (1956) jako Pierre Bezukhov, czy „The Tin Star” (1957) w reżyserii Anthony’ego Manna.

Henry Fonda powrócił do swoich korzeni teatralnych, występując w sztuce „Mr. Roberts” na Broadwayu w 1948 roku, która przyniosła mu Tony Award za najlepszego aktora. W 1971 roku zagrał w kontrowersyjnym filmie „Klute” u boku Jane Fonda, swojej córki. Film ten przyniósł Jane Fonda Oscara za najlepszą aktorkę.

Jednym z najważniejszych filmów w późniejszej karierze Henry’ego Fondy był „Once Upon a Time in the West” (1968) w reżyserii Sergio Leone. W tej epickiej westernowej sagie Fonda zagrał postać złoczyńcy, co było dużym zaskoczeniem dla jego fanów. Mimo to, jego kreacja zyskała uznanie krytyków i przyniosła mu kolejne nominacje do nagród.

W 1981 roku, po ponad 45 latach pracy w przemyśle filmowym, Fonda otrzymał swojego pierwszego i jedynego Oscara za rolę w filmie „Na Złotym Stawie”, gdzie wystąpił u boku Katharine Hepburn i swojej córki Jane Fonda. Film ten był hołdem dla wyjątkowej kariery Fondy i jednym z ostatnich filmów, w których zagrał przed śmiercią.

Henry Fonda zmarł 12 sierpnia 1982 roku w Los Angeles, mając 77 lat. Jego wkład w historię amerykańskiego kina jest niezaprzeczalny, a jego filmy pozostają źródłem inspiracji dla kolejnych pokoleń twórców i aktorów. Fonda był także ojcem sławnej aktorki Jane Fonda i aktora Petera Fondy, którzy kontynuowali rodzinne tradycje aktorskie.

W życiu prywatnym Fonda był żonaty pięć razy. Jego pierwsze małżeństwo z Margaret Sullavan trwało zaledwie dwa lata, od 1931 do 1933 roku. W 1936 roku poślubił Frances Ford Seymour, z którą miał dwójkę dzieci, Jane i Petera. Niestety, Frances zmarła tragicznie w 1950 roku. W 1950 roku Fonda ożenił się z Susan Blanchard, z którą był żonaty do 1956 roku. W 1957 roku poślubił Afdera Hirsch, z którą rozwiódł się w 1961 roku. Ostatecznie, w 1965 roku Fonda ożenił się z Shirlee Mae Adams, z którą pozostał aż do swojej śmierci w 1982 roku. Mimo swojego burzliwego życia uczuciowego, Fonda zawsze pozostawał oddanym ojcem dla swoich dzieci.

Fonda był także znanym liberałem i aktywistą społecznym. Wspierał prawa obywatelskie, równouprawnienie rasowe i płciowe oraz przeciwdziałał segregacji rasowej. W latach 60. i 70. XX wieku był aktywnym uczestnikiem protestów przeciwko wojnie w Wietnamie, choć był także weteranem II wojny światowej, gdzie służył w United States Navy jako oficer łącznikowy. W czasie wojny był dekorowany za swoje zasługi, co stanowiło ważny element jego życiorysu.

Wraz z upływem lat, spuścizna Henry’ego Fondy pozostaje niezwykle istotna dla amerykańskiej kinematografii. Jego naturalistyczny styl aktorstwa, który łączył z intensywnym zaangażowaniem emocjonalnym, uczynił go jednym z najbardziej wpływowych aktorów swojego pokolenia. Fonda otrzymał wiele prestiżowych nagród i wyróżnień, w tym AFI Life Achievement Award w 1978 roku, czy Kennedy Center Honors w 1981 roku.

Niektóre z najważniejszych filmów, w których wystąpił Henry Fonda, to „The Lady Eve” (1941), „The Longest Day” (1962), „The Best Man” (1964) czy „Fail-Safe” (1964), które tylko potwierdzają jego wszechstronność jako aktora. Zagrał zarówno w komediach, dramatach społecznych, jak i wojennych, a jego role były zawsze pełne autentyczności i głębi.

Przez całe swoje życie Henry Fonda pozostawał oddanym swojej pasji do aktorstwa, angażując się zarówno w produkcje hollywoodzkie, jak i niezależne. Jego niezwykła kariera, pełna niezapomnianych ról, pozostaje inspiracją dla kolejnych pokoleń aktorów i miłośników kina na całym świecie.

Porter Henry Fonda

Fonda był patriarchą rodziny słynnych aktorów, zaliczając do nich swoją córkę Jane Fonda, syna Peter Fonda, wnuczkę Bridget Fonda oraz wnuka Troy Garity.

Dzieci Henry’ego Fondy

Henry Fonda miał dwoje dzieci ze swoją drugą żoną, Frances Ford Seymour. Jego dzieci to:

1. Jane Fonda (ur. 21 grudnia 1937) – Jane Fonda jest słynną amerykańską aktorką, pisarką, aktywistką polityczną i byłą modelką. Zdobyła dwukrotnie Oscara za najlepszą aktorkę, za filmy „Klute” (1971) oraz „Coming Home” (1978). Jane również jest znana ze swojej aktywności politycznej, zwłaszcza przeciwko wojnie w Wietnamie, oraz jako autorka bestsellerowych książek o fitness.
2. Peter Fonda (ur. 23 lutego 1940, zm. 16 sierpnia 2019) – Peter Fonda był amerykańskim aktorem, reżyserem, scenarzystą i producentem. Sławę przyniosła mu rola w kultowym filmie „Easy Rider” (1969), który współtworzył i w którym zagrał u boku Dennisa Hoppera. Za swoją karierę otrzymał dwie nominacje do Oscara, za scenariusz do „Easy Rider” oraz za rolę w filmie „Ulee’s Gold” (1997).

Wybrana filmografia Henry Fonda:

• 1938: Jezebel jako Preston Dillard
• 1939: Młodość Lincolna (Young Mr. Lincoln) jako Abraham Lincoln
• 1940: Grona gniewu (The Grapes of Wrath) jako Tom Joad
• 1948: Fort Apache jako Podpułkownik Owen Thursday
• 1957: Dwunastu gniewnych ludzi (12 Angry Men) jako przysięgły nr 8
• 1957: Gwiazda szeryfa (The Tin Star) jako Morgan Hickman
• 1962: Jak zdobywano Dziki Zachód (How the West Was Won) jako Jethro Stuart
• 1962: Najdłuższy dzień (The Longest Day) jako Generał brygady Theodore Roosevelt Jr., zastępca dowódcy 4. Dywizji Piechoty
• 1968: Pewnego razu na Dzikim Zachodzie (C’era una volta il West) jako Frank
• 1970: Spóźniony bohater (Too Late to Hero) jako Kapitan John G. Nolan
• 1970: Był sobie łajdak (There Was a Crooked Man…) jako Woodward Lopeman
• 1978: Rój (The Swarm) jako Dr Walter Krim
• 1979: Meteor jako Prezydent
• 1981: Nad złotym stawem (On Golden Pond) jako Norman Thayer Jr.