Spaghetti western

Spaghetti Western, znany także jako Italo-Western, Eurowestern albo macaroni western, jest potoczną nazwą rodzaju westernu, który wyklarował się w latach 60′ XX wieku we Włoszech i Hiszpanii. Jego prekursorem jest Sergio Leone, którego filmy w tym unikatowym stylu z połowy lat 60′ osiągnęły z międzynarodowy kasowy sukces.

Spaghetti western to podgatunek filmów westernowych, który zyskał popularność w latach 60. i 70. XX wieku. Termin ten został wymyślony przez krytyków filmowych, aby zaznaczyć, że wiele z tych filmów było produkowanych we Włoszech, często przez włoskich reżyserów i załogę. Spaghetti westerny charakteryzują się swoim własnym stylem, który odbiega od klasycznych filmów westernowych zrealizowanych w Hollywood. Wśród najbardziej znanych twórców tego gatunku znajduje się Sergio Leone, którego filmy, takie jak „Dolarowy trylogia” z Clintem Eastwoodem, zdobyły szerokie uznanie na całym świecie.

Spaghetti westerny odznaczają się charakterystycznymi cechami stylistycznymi, które sprawiają, że są łatwo rozpoznawalne wśród innych filmów z gatunku western. Przede wszystkim, filmy te często poruszają tematykę przemocy, zemsty oraz moralnej niejednoznaczności swoich bohaterów. W przeciwieństwie do klasycznych westernów, w których występują postacie o wyraźnie określonym podziale na dobrych i złych, spaghetti westerny wprowadzają postacie o bardziej złożonej psychologii, które niekoniecznie da się łatwo zakwalifikować jako bohaterów czy antagonistów.

Muzyka odgrywa kluczową rolę w spaghetti westernach, a jednym z najbardziej znanych kompozytorów tego gatunku jest Ennio Morricone. Jego charakterystyczne melodie, łączące elementy muzyki klasycznej, ludowej oraz współczesnej, stały się nieodłącznym elementem tego gatunku i przyczyniły się do jego rozpoznawalności. Morricone stworzył również ikoniczne motywy muzyczne dla wielu filmów Sergio Leone, w tym „Dobry, zły i brzydki” oraz „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie”.

Wizualny styl spaghetti westernów również odbiega od konwencji klasycznych westernów. Filmy te często zawierają długie, rozbudowane ujęcia krajobrazów, które podkreślają surowość i bezlitosność świata przedstawionego. Reżyserzy tych filmów często stosują ekstremalne zbliżenia na twarze aktorów, co pozwala ukazać emocje i napięcie panujące między postaciami. Kostiumy i scenografia są również bardzo szczegółowe, co przyczynia się do autentyczności przedstawianego świata.

Fabuła spaghetti westernów często koncentruje się na tematyce zemsty, zarówno indywidualnej, jak i zbiorowej. Wiele filmów tego gatunku opowiada historie o bohaterach, którzy próbują pomścić niesprawiedliwość wyrządzoną im lub bliskim im osobom. Równocześnie te filmy poruszają tematykę moralnej niejednoznaczności, ukazując postacie, które często działają z pobudek egoistycznych lub z zimną krwią, a ich motywacje są często skomplikowane i niejasne.

Spaghetti westerny również wprowadzają motyw pieniędzy jako kluczowego elementu fabuły. W przeciwieństwie do klasycznych westernów, gdzie pieniądze były często tylko tłem dla innych konfliktów, w spaghetti westernach dążenie do wzbogacenia się stanowi często główną motywację postaci. Ten aspekt sprawia, że filmy te są niejednokrotnie bardziej cyniczne i surowe niż ich hollywoodzkie odpowiedniki.

Warto zwrócić uwagę na współpracę między różnymi krajami europejskimi w produkcji spaghetti westernów. Chociaż większość filmów tego gatunku była produkowana we Włoszech, często współpracowano z innymi krajami, takimi jak Hiszpania czy Niemcy, a także z amerykańskimi aktorami i załogą. W efekcie spaghetti westerny stały się produkcjami międzynarodowymi, co przyczyniło się do ich unikalnego stylu i wprowadzenia nowych elementów do gatunku western.

Jednym z powodów, dla których spaghetti westerny zyskały taką popularność, były niskie koszty produkcji. Włoskie studio filmowe Cinecittà zyskało sławę jako miejsce, w którym można było kręcić filmy tanio i szybko, co przyciągało producentów z różnych krajów. Dzięki temu spaghetti westerny były często kręcone z mniejszymi budżetami niż hollywoodzkie produkcje, a ich sukces komercyjny przyczynił się do rozwoju włoskiego przemysłu filmowego.

Spaghetti westerny wywarły trwały wpływ na gatunek western i kino ogólnie. Ich oryginalny styl, eksperymentalne podejście do narracji oraz wprowadzenie nowych tematów do westernów sprawiły, że zyskały one uznanie zarówno wśród widzów, jak i krytyków filmowych. Wiele współczesnych filmów i reżyserów, takich jak Quentin Tarantino czy Robert Rodriguez, czerpie inspirację z spaghetti westernów, co pokazuje, że ten podgatunek nadal ma wpływ na kształtowanie się kina.

Filmy z tego nurtu pierwotnie wydawane były w języku włoskim, jednak ze względu na fakt, że w większości filmów występowała międzynarodowa i wielojęzyczna obsada, stosowano w nich dubbing. Typowy spaghetti western był reżyserowany przez włoskiego reżysera, włosko-hiszpański sztab techniczny, a aktorami byli Włosi, Hiszpanie, Niemcy i Amerykanie, czasami z zanikającą gwiazdą Hollywoodu, a innym razem ze wschodzącą – tutaj za przykład może posłużyć młody Clint Eastwood w trzech słynnych filmach Sergio Leone.

Ponad sześćset europejskich westernów zostało wyprodukowanych od 1960 do 1980 roku. Najbardziej znane z nich zostały wyreżyserowane przez Sergio Leone i udźwiękowione przez Ennio Morricone: Dolarowa trylogia („Dollars Trilogy”), w której skład wchodzą trzy filmy:

• Za garść dolarów (A Fistful of Dollars, Per un pugno di dollari, 1964)
• Za kilka dolarów więcej (For a Few Dollars More, Per qualche dollaro in piu, 1965)
• Dobry, zły i brzydki (The Good, the Bad and the Ugly, Il Buono, il brutto, il cattivo, 1966)

a także „Pewnego razu na Dzikim Zachodzie” (Once Upon a Time in the West, 1968). Te cztery filmy są konsekwentnie wymieniane pośród najlepszych westernów w ogóle.

Spaghetti westerny były tworzone przy pomocy niskich budżetów. Wiele z nich produkowano na południowo-zachodnich terenach Stanów Zjednoczonych, północnego Meksyku, w południowo-wschodniej Hiszpanii, a także w środkowej i południowej części Włoch.

Do głównych cech charakteryzujących typowe spaghetti westerny można zaliczyć sporą dozę brutalności, nihilizm moralny i czarny humor.